Book description:
Sądy na temat ZSL oscylują między negacją a apologią. Niektórzy uważają, że była to struktura politycznie niesamodzielna i całkowicie uległa partii komunistycznej, inni z kolei twierdzą, że kierujący stronnictwem - choć przede wszystkim szeregowi członkowie - markowali współpracę z PZPR, starając się sabotować niekorzystne dla wsi zarządzenia władz komunistycznych. Wyrażane poglądy warte są naukowej weryfikacji i merytorycznego uporządkowania. Podjął się tego Mateusz Szpytma z Instytutu Pamięci Narodowej. Zakres badań ograniczył do powojennego województwa krakowskiego oraz początkowej fazy funkcjonowania ZSL (1949-1956) - okresu niezwykle istotnego dla Polski pojałtańskiej, w tym dla polskiej wsi. Warto sięgnąć po tę lekturę, by dowiedzieć się, m.in.: jak naprawdę wyglądał proces zjednoczenia ZSL w województwie krakowskim i czy był sterowany, a jeśli tak, to w jakim stopniu; jakie były założenia ideowo-polityczne ZSL; jak wyglądała struktura organizacyjna stronnictwa; kim były osoby sprawujące funkcje kierownicze oraz jaka ich część była przed wojną oraz podczas okupacji niemieckiej związana z niezależnym ruchem ludowym, a jaka z innymi formacjami politycznymi; jak wyglądały relacje między ZSL a PZPR oraz relacje pomiędzy ZSL a UB; jaki był stosunek ZSL do religii i duchowieństwa; jaki był udział stronnictwa w sprawowaniu władzy; jaką reprezentacją dysponowało ZSL w radach narodowych i w ławach poselskich oraz gdzie zapadały decyzje o tym, kto może kandydować w wyborach; jakie były obszary realnej działalności ZSL, jego rola w kolektywizacji wsi; wspierało czy hamowało wprowadzanie spółdzielczości produkcyjnej oraz czy pomagało władzom partyjno-państwowym w ściąganiu obowiązkowych dostaw i podatków; czy podtrzymało tradycję zainteresowania oświatą wiejską; jaka była rola stronnictwa w działalności instytucji na wsi (np. ZMP lub ZSCh), wreszcie - jaki był stosunek władz ZSL i zwykłych członków stronnictwa do niezrzeszonych, niezależnych działaczy ludowych skupionych wokół Stanisława Mierzwy. To interesujące opracowanie dopełniają ilustracje w postaci wykresów, bibliografia oraz indeks. Publikacja wydana została we współpracy z krakowskim Oddziałem IPN.