Uczestnicy i świadkowie Powstania Warszawskiego. Wywiady

Book description:

W serii "Relacje i wspomnienia" publikowane są nieznane dotychczas świadectwa dotyczące najnowszej historii Polski. Prezentują one postawy obywateli polskich i realia życia codziennego podczas drugiej wojny światowej oraz w okresie Polski Ludowej. Z przedmowy Autora: "[...] Książka stanowi zbiór wywiadów przeprowadzonych przeze mnie osobiście. Respondenci to ludzie odpowiedzialni za decyzje rozpoczęcia powstania podjęte zarówno w Londynie, jak i w Warszawie, m.in. premier Stanisław Mikołajczyk i gen. Tadeusz "Bór"-Komorowski; uczestnicy walk z bronią w ręku; lotnicy pod brytyjską komendą niosący pomoc Warszawie; dyplomaci w Waszyngtonie i Moskwie, w Rzymie i Londynie. Jako uczestnik powstania, a później politolog i profesor amerykańskich uniwersytetów, zbierałem te wywiady w sześciu krajach w latach 1965-1972 (w Stanach Zjednoczonych i Kanadzie, w Anglii, Francji, Niemczech i Włoszech). W Polsce w okresie PRL obiektywne zbieranie materiałów na temat Powstania Warszawskiego nie było możliwe. Od 1944 roku żyję na emigracji. Wywiady z Polakami nie były łatwe. Jak zwykle w sytuacjach kontrowersyjnych mieli "pasję do prawdy, ale odmienne percepcje dowodów". Wywiady prowadziłem w różny sposób. Dawałem respondentowi do wyboru albo do dyspozycji mikrofon, albo sporządzanie autorskich notatek verbatim podczas wywiadu. [...] Mimo, że z wieloma wypowiedziami nie mogłem się zgodzić, nie wdawałem się w dyskusje ani też nie kwestionowałem ich treści, celem bowiem wywiadów było archiwalne zbieranie wypowiedzi respondentów, bez interpretacji prowadzącego wywiady. [...] Treść i przebieg wywiadów były różne: od pasji powtórnego przeżywania walki aż po ostrożny język dyplomatów. Im większa była wiedza o decyzji powstania - tym większa istniała niechęć do udzielenia wyczerpującego wywiadu (dotyczy to np. gen. Tadeusza Pełczyńskiego). Jeśli Czytelnik wywiadów ma zdanie odmienne od wyrażającego własny pogląd respondenta, to niekoniecznie przeczy to mojemu poglądowi, gdyż po prostu przekazuję to, co usłyszałem, i nie ponoszę odpowiedzialności za wypowiedzi i poglądy respondentów". Prof. Jarosz Kazimierz Zawodny (ur. 1921 w Warszawie); żołnierz Września 1939 r., członek ZWZ-AK ps. "Miś", porucznik II Korpusu PSZ gen. Władysława Andersa, politolog, historyk. W powstaniu warszawskim dowódca plutonu w batalionie AK "Łukasiński" no Starym bieście, następnie w Śródmieściu zastępca dowódcy kompanii "Koszta". Dwukrotnie ranny. Odznaczony Krzyżem Walecznych i orderem Virtuti Militari V kl Doktorat obronił na Stanford University. Wykładowca m.in. Hinceton Uniwrsiły i St Antonys College w Oxford University. Szef katedry stosunków międzynarodowych w Claremont Graduate University i Pomona College. Autor przetłumaczonej na 14 języków fundamentalnej pracy poświęconej zbrodni katyńskiej Death in fhe Forest. The Story ot Katyn Foresf Massacre (1962; wyd. polskie 1989), o także monografii powstania warszawskiego Nothing but Honour. Jhe Sfory of Warsaw Uprising, 1944 (1978, wyd. polskie 1994). Wydawca i redaktor prai z dziedziny stosunków międzynarodowych. W 2003 r. został uhonorowany ustanowionym przez Prezesa l PN tytułem Kustosza Pamięci Narodowej.

Contents:

Przedmowa do wydania drugiego
Przedmowa Autora
Podziękowanie

I. Członkowie władz RP w Londynie
Gen. Władysław Anders, dowódca II Korpusu Polskiego we Włoszech
Adam Ciołkosz, członek Rady Narodowej w Londynie
Gen. Stanisław Kopański, szef Sztabu Naczelnego Wodza w Londynie
Gen. Marian Kukieł, minister obrony narodowej Rządu RP w Londynie
Stanisław Mikotajczyk, premier Rządu RP w Londynie
Pik Leon Mitkiewicz „Prus", delegat Naczelnego Wodza w Waszyngtonie
Karol Popiel, minister odbudowy administracji Rządu RP w Londynie
August Zaleski, szef Kancelarii Cywilnej Prezydenta RP w Londynie

II. Władze cywilne w kraju
Kazimierz Bagiński „Dąbrowski", wiceprezes Rady Jedności Narodowej br> Bolesław Biega „Sanocki", sekretarz Rady Jedności Narodowej
Jerzy Braun „Ropowski", członek Rady Jedności Narodowej
Stefan Korboński „Nowak", „Zieliński", dyrektor Departamentu
Spraw Wewnętrznych Delegatury Rządu na Kraj
Konrad Sieniewicz „Sokołowski", Rejonowy Delegat Rządu Warszawa-Powiśle

III. Komenda Główna oraz Komenda Okręgu Warszawskiego AK
Pik Janusz Bokszczanin "Sęk", "Wir", szef Wydziału Broni Szybkich w Oddziale III Komendy Głównej AK
Pik Kazimierz Iranek-Osmecki „Heller", „Makary", szef Oddziału II Komendy Głównej AK
Gen. Tadeusz Komorowski „Bór", dowódca AK
Kpt. Bohdan Kwiatkowski „Lewar", szef sztabu Komendy Obwodu Sródmieście-Potudnie AK
Mjr Kazimierz Larys „Adwokat", szef Wydziału V Komendy Okręgu Warszawskiego AK
Podane funkcje dotyczą okresu Powstania Warszawskiego.
Kpt. Franciszek Miszczak „Bogucki", „Reda", szef Referatu Front Wschodni („Pralnia") Oddziału II Komendy Głównej AK
Por. Jan Nowak (Zdzisław Jeziorański) „Janek", „Zych", kurier Komendy Głównej AK
Gen. Tadeusz Pełczyński „Grzegorz", „Robak", szef sztabu Komendy Głównej i zastępca dowódcy AK
Por. Andrzej Pomian (Bohdan Sałaciński) „Mikołaj Dowmuntt", szef Wydziału Propagandy Bieżącej w Biurze Informacji i Propagandy Komendy Głównej AK
Por. Janina Pronaszko-Konopacka „Janina", łączniczka i sekretarka zastępcy szefa Sztabu Komendy Głównej AK
Kpt. Józef Pszenny „Chwacki", szef saperów Komendy Okręgu Warszawskiego AK
Ks. Tomasz Rostworowski „Ojciec Tomasz", kapelan Kwatery Głównej KG AK
Gen. Kazimierz Sawicki „Opór", dowódca III rzutu sztabu Komendy Głównej AK
Ppłk Stanisław Weber „Chirurg", „Popiel", szef sztabu Komendy Okręgu Warszawskiego AK
Kpt. Tadeusz Zawadzki (Tadeusz Żenczykowski) „Kania", szef Wydziału Propagandy Biura Informacji i Propagandy Komendy Głównej AK
Ppor. Stanisław Zadrożny „Pawlicz", kierownik radiostacji AK „Błyskawica"

IV. Dowódcy obwodów, rejonów, zgrupowań
Ppłk Stanisław Błaszczak „Róg", dowódca Zgrupowania „Róg"
Ppłk Stanisław Juszczakiewicz „Kuba", dowódca Zgrupowania „Kuba"
Ppłk Mieczysław Niedzielski „Żywiciel", komendant Obwodu Żoliborz Okręgu Warszawskiego AK
Kpt. Adolf Pilch „Dolina", p.o. dowódcy pułku „Palmiry-Młociny"
Mjr Kazimierz Szternal „Zryw", p.o. komendanta Obwodu Mokotów Okręgu Warszawskiego AK
Pik Jan Karol Ziemski „Wachnowski", „Kozuba", zastępca komendanta Okręgu Warszawskiego AK

V. Powstańcy kobiety
Ppor. Maria Bukowska „Wawa", instruktorka PŻ AK
Jadwiga Chruściel „Kozak"; Wanda Chruściel „Kalina"
Ppor. Halina Degórska „łga", łączniczka pułku „Broda 53" Kedywu Komendy Głównej AK
Strz. Jadwiga Gać „Jadzia", sanitariuszka i łączniczka AK
Ppor. Irena Kwiatkowska-Komorowska „Baśka", łączniczka dowódcy Grupy „Północ" AK
Ppor. Irena Łukomska „Dziembowska", komendantka oddziału Wojskowej Służby Społecznej dla Warszawy-Południe
Ppor. Irena Milko-Więckowska „Inka", łączniczka Kedywu Komendy Głównej AK
Kpr. pchor. Janina Pierre-Skrzyńska „Krystyna", łączniczka plutonu odwodowego Zgrupowania „Sosna"
St. sierż. pchor. Aniela Sienkiewicz „Elżbieta", żołnierz AK
Irena Danuta Turkowska „Danka", sanitariuszka AK
Grażyna Zipser „Grażyna", łączniczka AK
Por. Janina Żórawska „Janina", komendantka WSK Zgrupowania „Leśnik"

VI. Powstańcy mężczyźni
Plut. pchor. Zbigniew Chałko „Cyganiewicz I", dowódca plutonu Zgrupowania „Róg"
Strz. Paweł Józef Depta „Sokół", żołnierz Zgrupowania „Róg"
Kpr. Franciszek Dziubiński „Dolega", żołnierz batalionu „Kiliński"
Strz. Władysław Furka „Emil", kolporter tygodnika „Walka"
Kpr. pchor. Jerzy Janczewski „Glinka", zastępca dowódcy plutonu kompanii por. Jana Piotrowskiego „Lewara"
Por. Włodzimierz Kozlowski „Jastrzębiec", dowódca kompanii szturmowej batalionu „Wigry"
Kpr. Henryk Olczak „Żółw", I kompania szturmowa por. Kluczyka
Tadeusz Pogórski „Morwa", lekarz batalionu „Gustaw"
Ppor. Bolesław Stańczyk „Xen", adiutant dowódcy batalionu „Zośka"
Ppor. Bolesław Józef Szmajdowicz „Błysk", komendant placówki odbioru zrzutów
Ppor. Kazimierz Tuleja „Góral", lekarz batalionu „Chrobry I"
Mjr Józef Warszawski „Ojciec Paweł", kapelan Zgrupowania „Radosław"
Ppor. Jan Więckowski „Drogostaw", szef kompanii „Rudy" batalionu „Zośka"
Ppor. Witold Ztotnicki „Witold", dowódca kompanii B3 pułku „Baszta"

VII. Lotnicy RAF udzielający pomocy powstaniu
Mjr Eugeniusz Arciuszkiewicz, dowódca 1586. eskadry do zadań specjalnych RAF
Chór. Leo W. Craven, dowódca bombowca 148. eskadry do zadań specjalnych RAF
Chór. Jerzy Neciuk, mechanik 1586. eskadry do zadań specjalnych RAF
Gen. Ludomil Antoni Rayski, dowódca Polskiego Oddziału Transportowego w Afryce Zachodniej

VIII. Dyplomaci polscy i obcy (Moskwa, Waszyngton, Rzym, Londyn)
George Kennan, minister-radca ambasady Stanów Zjednoczonych w Moskwie
Papee Kazimierz, ambasador RP przy Stolicy Apostolskiej
Adam Romer, dyrektor Biura Prezydialnego Rady Ministrów RP w Londynie

Posłowie Autora

Aneksy
List gen. Tadeusza Komorowskiego „Bora" do prof. Janusza K. Zawodnego, Londyn, 6 kwietnia 1965
List gen. Zygmunta Berlinga do prof. Janusza K. Zawodnego, Warszawa, 14 maja 1969
Relacja udzielona ppłk. A. Karpińskiemu przez gen. Zygmunta Berlinga, b. dowódcę I Armii WP, Warszawa, 9 maja 1963
List prof. Janusza K. Zawodnego do gen. Kazimierza Sosnkowskiego, 20 grudnia 1965
List prof. Janusza K. Zawodnego do gen. Kazimierza Sosnkowskiego, 18 lutego 1966
List gen. Kazimierza Sosnkowskiego do prof. Janusza K. Zawodnego, Grenada, 8 (28)lutego 1966
List prezesa Stowarzyszenia Polskich Kombatantów w Stanach Zjednoczonych Stanisława Gierata do prof. Janusza K. Zawodnego, 21 czerwca 1966
List gen. Mariana Kukiela do prof. Janusza K. Zawodnego, Londyn, 3 marca 1968
List gen. Stanisława Tatara „Tabora" do prof. Janusza K. Zawodnego, Warszawa, l listopada 1969

Indeks nazwisk i pseudonimów