Book description:
Publikacja jest poświęcona historii niemieckiego centralnego obozu przesiedleńczego w Toruniu (Umwandererzentrallager Thorn, UWZ Thorn), który funkcjonował w latach 1940-1943. Dzieje tego nazistowskiego obozu to tylko mały fragment niemieckiej polityki okupacyjnej na obszarze II Rzeczpospolitej Polskiej, niemniej jednak warty uwagi. W dziejach Torunia Szmalcówka" (potoczna nazwa obozu od miejsca jego urządzenia w byłej fabryce smalcu i olejów) jest symbolem eksterminacji pośredniej ludności polskiej, zwłaszcza dzieci. Jednak nawet osobom zawodowo zajmującym się dziejami II wojny światowej słowo Szmalcówka" kojarzy się raczej ze szmalcownikami niż z niemieckim obozem przesiedleńczym i pracy wychowawczej" w Toruniu. Publikacja autorstwa dr. Tomasza Cerana jest pierwszą, naukową próbą kompleksowego opisania historii UWZ Thorn, który był jednym z wielu trybików w hitlerowskim mechanizmie zniewalania i mordowania podbitych narodów (jednym z około 5 tys. różnego rodzaju obozów, które Niemcy zbudowali na terenach okupowanej Polski). Autor opisał historię UWZ Thorn (jego powstanie, organizację, plan, kadrę obozową, warunki życia w obozie, pracę więźniów itp.), jednocześnie szerzej nakreślając tło nazistowskiej ideologii, która stanowiła paliwo" dla poczynań hitlerowców względem podbitej ludności. Podstawą źródłową dla publikacji były w pierwszej kolejności materiały zgromadzone podczas śledztwa prowadzonego przez Okręgową Komisję Badania Zbrodni Hitlerowskich w Bydgoszczy (Delegatura w Toruniu), które zostało wszczęte w 1968 r. i zawieszone w 1976 r., a następnie podjęte już przez Oddziałową Komisję Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiem w Gdańsku w 2005 r. i ostatecznie umorzone w lipcu 2010 r. Autor sięgnął także m.in. do materiałów zgromadzonych w Archiwach Państwowych w Bydgoszczy i Toruniu, Archiwum Muzeum Stutthof w Sztutowie oraz Archiwum IPN w Bydgoszczy oraz Gdańsku.
Contents:
WSTĘP
ROZDZIAŁ I. Światopoglądowa krucjata
Ideologiczna swastyka
„Dziwni” Niemcy
ROZDZIAŁ II. Odpolszczenie (Entpolonisierung) „niemieckich Prus”
Życzenie Forstera, podróż Goebbelsa i plan Himmlera
„Polenevakuierung”
ROZDZIAŁ III. Za bramą „Szmalcówki”
Powstanie i lokalizacja obozu
Plan obozu
Status „Szmalcówki” i kadra obozowa
Transporty i liczba więźniów
Zwolnienia, ucieczki i powroty
Selekcje rasowe i narodowościowe
ROZDZIAŁ IV. „Lekcja pracy, czystości i dyscypliny…”
Życie w barłogu
Praca więźniów
Głód i urodziny Führera
„Niech Bozia mnie zabierze…”
Urzędowy rytuał
Prośba o sznurek lub żyletki…
„Inni” Niemcy
ROZDZIAŁ V. Zamknięta historia?
Historia i źródła do ustalenia liczby ofiar
Imienny rejestr osób zmarłych w obozie
ZAKOŃCZENIE
ANEKS. Dziesięć dokumentów źródłowych do dziejów obozu
SUMMATY
WYKAZ SKRÓTÓW
BIBLIOGRAFIA
INDEKS OSÓB