Table of Contents - PDF
Book description:
Polityka władz Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej wobec Kościoła katolickiego należała do głównych priorytetów komunistycznego państwa przez cały okres jego istnienia. Wynikało to z ideologicznego nastawienia najważniejszych dygnitarzy, którzy kierowali się naukami Marksa, Engelsa i Lenina realizując model państwa świeckiego, wrogiego każdej religijnej aktywności obywateli, traktującego kościelną obrzędowość jako przeżytek i zabobon. Sytuacja w Polsce powojennej była jednak pod wieloma względami zupełnie inna niż w pozostałych państwach, nad którymi po II wojnie światowej kontrolę uzyskał Związek Sowiecki. Siła Kościoła katolickiego i przywiązanie do tradycyjnej wiary przodków powodowały, że realizacja modelu państwa według założeń komunistycznej ideologii już w punkcie początkowym wydawała się niezwykle trudna do osiągnięcia. Niemniej jednak tego typu przeciwności nie spowodowały zaniechania realizacji planów wyznaczonych dla polskich namiestników będących pod kontrolą Związku Sowieckiego. Konsekwentnie starano się dążyć do zniszczenia bądź ubezwłasnowolnienia Kościoła katolickiego przy pomocy wszelkich możliwych środków. Apogeum antykościelnej działalności były lata 1949-1955. W tym czasie m.in. uwięziono przywódcę polskiego Kościoła prymasa Stefana Wyszyńskiego i przetrzymywano w aresztach innych biskupów. Dopuszczano się również morderstw osób duchownych i próbowano przejąć kontrolę nad polskim Kościołem. Działania te nie przyniosły jednak spodziewanego efektu. W roku 1956 doszło do odwilży w relacjach państwo-Kościół w PRL. Biskupi uzyskali istotne ustępstwa władz, miały one jednak charakter krótkotrwały, gdyż już w niecałe dwa lata później wrócono do konsekwentnego realizowania polityki antykościelnej, rezygnując jednak ze stosowania najostrzejszych środków. Postawa prymasa Wyszyńskiego, a szczególnie ambitny plan uroczystości religijnych, które przedsięwziął i przeprowadził przywódca polskiego Kościoła pokazały, że polskie społeczeństwo było przywiązane do religii i nie chciało realizacji modelu świeckiego państwa wrogo nastawionego do Kościoła. Siła tej instytucji i wpływ na sytuacje społeczno-polityczną, zamiast zgodnie z założeniami komunistów maleć, ciągle rósł. Stało się to widoczne szczególnie wyraźnie w dekadzie lat siedemdziesiątych, gdy Edward Gierek sprawujący wtedy władzę nad państwem musiał iść na coraz większe ustępstwa wobec Kościoła.
„Książka Rafała Łatki to wnikliwe studium polityki władz komunistycznych wobec Kościoła katolickiego w ostatniej dekadzie istnienia PRL. Poprzez pryzmat wydarzeń zachodzących w Krakowie udało się w niej przedstawić zjawiska mające charakter ogólnopolski, a w szczególności zarysować rolę trzech najważniejszych ośrodków kształtujących politykę władz: administracji państwowej, Służby Bezpieczeństwa oraz aparatu PZPR" (z recenzji prof. Antoniego Dudka).