Opis książki:
Niemiecka dywersja w Polsce w 1939 r. przez długie dziesięciolecia była tematem niesłychanie zideologizowanym. Zebrane w tym tomie referaty nie wpadają w utarte koleiny postrzegania niemieckiej „piątej kolumny”, jednocześnie nie pomniejszają jednak samego zjawiska. Utrzymane są one na wysokim poziomie naukowym, dobrze odzwierciedlają obecny stan badań i prezentują nowe materiały archiwalne ze zbiorów polskich oraz zagranicznych. Tym samym stanowią ważny przyczynek do tego niezwykle istotnego zagadnienia”.
Z recenzji dr. Jochena Böhlera
Wykaz tekstów:
- prof. AJD dr. hab. Henryk Ćwięk (Akademia Jana Długosza w Częstochowie): Mniejszość niemiecka w planach Abwehry przed wybuchem II wojny światowej
- dr Jacek Dworzecki (Gliwicka Wyższa Szkoła Przedsiębiorczości w Gliwicach): Policja w Polsce wobec zagrożenia i w trakcie działań wojennych w 1939 roku
- dr Tomasz Chinciński (Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku): Niemiecka działalność dywersyjna w Wielkopolsce i na Pomorzu
- dr Janusz Wróbel, Artur Ossowski (OBEP IPN w Łodzi): Niemiecka działalność dywersyjna w regionie łódzkim
- Bartłomiej Warzecha (OKŚZpNP IPN w Katowicach): Niemiecka dywersja na górnośląskim pograniczu
- dr Grzegorz Bębnik (OBEP IPN w Katowicach): Sonderformation Ebbinghaus - próba socjologicznej analizy uczestników. Osoba Ernsta Ebbinghausa
- Mirosław Węcki (Archiwum Państwowe w Katowicach): Działalność górnośląskiej NSDAP we wrześniu 1939 r. na przykładzie organizacji powiatowej w Zabrzu
Wstęp
Mijająca 70. rocznica wybuchu II wojny światowej siłą rzeczy spowodowała wzrost zainteresowania tymi nie tak w końcu dawnymi wydarzeniami. Wśród zalewu rozmaitych „rocznicowych” imprez, o charakterze czy to wspomnieniowym, czy popularyzatorskim, mniejszym na pewno echem odbiły się organizowane z tej okazji konferencje naukowe. Tymczasem, jak to zwykle, to one właśnie przynajmniej na najbliższe lata zdefiniują stan naszej wiedzy o tamtych wydarzeniach.
W katowickim Biurze Edukacji Publicznej IPN zrodziła się myśl zorganizowania konferencji poświęconej wciąż mało znanej i - stosownie do tego - otoczonej całym wieńcem nieporozumień kwestii niemieckiej dywersji we wrześniu 1939 r. Pierwotnym zamiarem było przedstawienie tego zjawiska w ujęciu geograficznym; niestety, tu na przeszkodzie stanął brak wielu potencjalnych referentów. Stąd też postanowiono przybliżyć te momenty, które z jednej strony oddać mogły specyfikę samego zjawiska, z drugiej zaś - już od jakiegoś czasu znajdowały się w orbicie zainteresowania poszczególnych naukowców.
Konferencja odbyła się w Katowicach w dniu 13 października 2009 r. Jej pokłosiem jest właśnie niniejszy tom. Nie odzwierciedla on, jak to często bywa, programu samej konferencji; z różnych względów redakcja zmuszona była dokonać kilku przesunięć. Summa summarum, tom rozpoczyna referat wprowadzający pióra prof. dr. hab. Henryka Ćwięka z Akademii Pedagogicznej im. Jana Długosza, omawiający rolę, jaką w planach Abwehry przypisywano mniejszości niemieckiej w Polsce. Dr Tomasz Chinciński z Muzeum II Wojny Światowej obszernie opisuje niemieckie działania dywersyjne na Pomorzu i w Wielkopolsce, nie omijając przy tym problemu tzw. krwawej niedzieli w Bydgoszczy, zaś pracownicy OBEP IPN w Łodzi, dr Janusz Wróbel oraz Artur Ossowski przedstawicieli zarys niemieckiej działalności dywersyjnej w regionie łódzkim. Z oczywistych przyczyn najwięcej wystąpień poświęconych było problematyce górnośląskiej - Bartłomiej Warzecha opisał niemieckie przygotowania do dywersji w województwie śląskim, jak też postarał się o podsumowanie ich skuteczności. Redaktor niniejszego tomu natomiast przedstawił socjologiczny zarys uczestników jednej form dywersji, czyli tzw. korpusu ochotniczego Ebbinghausa, jak też scharakteryzował postać samego dowódcy, zaś Mirosław Węcki z Uniwersytetu Śląskiego na przykładzie Zabrza ukazał zaangażowanie lokalnych struktur NSDAP w działania dywersyjne na górnośląskim pograniczu. W charakterze uzupełnienia dodano tekst dr. Jacka Dworzeckiego z Gliwickiej Wyższej Szkoły Przedsiębiorczości, poświęcony działaniom policji w Polsce w sierpniu i wrześniu 1939 r.
Rzecz jasna, przedstawiony tu wachlarz tematów w żadnym razie nie wyczerpuje zagadnienia. Spodziewać należy się, że w najbliższych latach będzie ono budziło rosnące zainteresowanie badaczy, czego notabene pierwszym zwiastunem przekrojowa publikacja dr. Tomasza Chincińskiego.
Grzegorz Bębnik
Książka "Koniec pokoju, początek wojny. Niemieckie działania dywersyjne w kampanii polskiej 1939 r. Wybrane aspekty" - Grzegorz Bębnik (red.) - oprawa miękka - Wydawnictwo Instytut Pamięci Narodowej, IPN. Książka posiada 160 stron i została wydana w 2009 r.